بهترین روش مقاله نویسی: انواع مقاله علمی (بخش دوم)

با جستجویی اندک متوجه خواهیم شد که دسته بندی های متعددی را می توان برای مقاله ارائه نمود و ما در این مطلب سعی خواهیم کرد انواع مقالات را از لحاظ ۱) طول نوشته، ۲) نوع داده ها و چگونگی تدوین و ۳) محتوا مورد بررسی قرار دهیم. با ما همراه باشید.

انواع مقاله علمی از لحاظ طول نوشته

در مورد طول نوشته نخستین پرسشی که به ذهن می رسد این است که آیا مطالب گرد آمده برای تدوین مقاله ای طولانی همراه با بحث و جزئیات، مناسب است یا تنها می توان گزارش کوتاهی از نتایج به دست آمده فراهم کرد. از سوی دیگر، با توجه به ویژگی ها و اهداف مجله مورد نظر آیا شرایط به گونه ای است که می بایست گزارش کامل بررسی را برای آن فرستاد، یا باید مقاله ای از آن استخراج کرد، یا در حد یادداشت ارتباطی(Communication Note) کفایت می کند. شرایط رشته موضوعی نویسنده نیز در این امر دخیل است.

انواع مقاله علمی از لحاظ نوع داده ها و چگونگی تدوین

گروه بندی دیگری که مبتنی بر وضع داده‌های بررسی است مقاله های مجلات را به انواع: ۱) مقاله تحقیقی، ۲) مقاله تحلیلی، ۳) مقاله گردآوری و ۴) مقاله مروری تقسیم کرد.

مقاله تحقیقی

به مقاله ای گفته می شود که برخاسته از پژوهش نوینی باشد که محقق خود انجام داده و متکی بر یافته های دیگران نیست.

مقاله تحلیلی (نظری)

مقاله ای است که مولف با استفاده از منابع تحقیقی پیشین نظریه خاصی را در حوزه کار خود مطرح می کند. در چنین مقاله ای، معمولاً مولف نظریه ای نوین عرضه می کند ممکن است نویسنده با نگرشی انتقادی به بحث درباره نظریه های پیشین بپردازد در این صورت، مولف نظریه های موجود را مورد تحلیل قرار می دهد و با استدلال و بهره گیری از شواهد، برتری نظریه ای بر نظریه‌های دیگر نشان می دهد.

مقاله گردآوری

در این نوع مقاله صرفاً گردآوری و انعکاس نقطه نظرهای مختلف مندرج در نوشته های مرتبط با موضوعی خاص می پردازد و در واقع کار جدیدی را عرضه نمی کند. چنین نوشته ای را نمی توان در واقع یکی از انواع مستقل مقاله علمی به حساب آورد.

مقاله مروری

این نوع مقاله به تحلیل کلان و ارزیابی انتقادی نوشته هایی می پردازد که قبلاً منتشر شده است. مولف از طریق مقوله بندی، یکپارچه سازی و ارزشیابی متون منتشر شده پیشین سیر پیشرفت پژوهش‌های جاری را در جهت روشن کردن مسئله ای مشخص دنبال می کند.

نوع دیگری از مقالات، مقالات دایرهالمعارفی می باشند. این گونه مقالات با مقالات مجلات علمی تفاوت ماهوی دارند، مقاله علمی ممکن است گزارشی باشد از تحقیقی که اصالتاً به صورت میدانی یا آزمایشگاهی انجام شده و حاصل آن در قالب مقاله ای تحقیقی برای سنجش و نقادی اهل فن در مجله درج گردیده است. در صورتی که مقالات دایرهالمعارفی مبتنی بر اسناد و مدارک و منابعی است که پیشاپیش موجود بوده و مورد جست و جو و بازاریابی قرار گرفته است. به همین دلیل مستند بودن در مقاله دایرهالمعارفی اصیل ترین رکن بشمار می‌رود.

انواع مقاله علمی از لحاظ محتوا

از دیدگاه محتوا، می توان مقالات علمی را به سه دسته مقالات علمی-پژوهشی، مقالات علمی-مروری و مقالات علمی-ترویجی تقسیم کرد. در ادامه به توضیحی مختصر راجع به هریک از آن ها می پردازیم.

مقاله علمی ـ پژوهشی

هر تولیدی که به دنبال جستجوی حقایق و برای کشف بخشی از معارف و نشر آن در میان مردم و به قصد حل مشکلی یا بیان اندیشه ای در موضوعی از موضوع های علمی، از طریق مطالعه ای نظام مند، برای یافتن روابط اجتماعی میان پدیده های طبیعی به دست آید و از دو خصلت اصالت و ابداع برخوردار باشد و نتایج آنها به کاربردها، روشها و مفاهیم و مشاهدات جدید در زمینه علمی با هدف پیشبرد مرزهای علمی و فن آوری منجر گردد، علمی ـ پژوهشی قلمداد می شود. مخاطبین اصلی اینگونه مقالات پژوهشی، اساتید دانشگاه ها، دانشجویان دوره های دکتری و کارشناسی ارشد، پژوهشگران شاغل در مراکز علمی، تحقیقاتی و تولیدی هستند.

مقاله علمی ـ مروری

مقاله ای است که به یک زمینه تخصصی یا به یک مسئله کاملاً تخصصی در سطح جهان می پردازد. نویسنده چنین مقاله ای باید خودش در آن زمینه یا آن مسئله متخصص باشد و تحقیقاتی درآن زمینه منتشر کرده باشد. نویسنده مقاله علمی ـ مروری معمولاً ازمتخصصان ارشد بین المللی است.

مقاله علمی ـ ترویجی

به مقالاتی گفته می شود که به ترویج یکی از رشته های علوم می پردازد و سطح آگاهی ها و دانش خواننده را ارتقاء می بخشند و او را با مفاهیم جدید علمی آشنا می سازد. اصولاً مقالات ترویجی فقط برای اشاعه دانش بشری و عالمانه کردن آن و جهان پیرامونی آن است و هدف دیگری ندارد. معمولاً نویسنده این گونه مقالات علاوه بر تخصص بالا در رشته خود باید توانایی بیان مطالب را به زبان غیرفنی داشته باشد. این نوع مقالات دستاوردهای علمی ـ فنی و حرفه ای آموزنده و جالب را به زبانی کمتر فنی برای افراد دارای تحصیلات دانشگاهی، دانش آموزان سال های بالای دبیرستان ها، صنعتگران، مخترعین، مبتکرین و افراد غیر متخصص در آن رشته، ارائه می دهند.

در این مطلب انواع مقالات علمی از سه منظر طول نوشته، نوع داده ها و چگونگی تدوین و محتوا ارائه شود. در بخش بعدی سلسله مباحث مرتبط با مقاله نویسی با ارجاع دهی و سیستم های ارزیابی مقالات آشنا خواهیم شد.