آیا هنوز هم سفر با هواپیما امن است؟

مقدمه

سانحه هوایی دلخراش روز ۱۸ دی ماه ۱۳۹۸ قطعاً یکی از تلخ ترین سوانح هوایی برای ما ایرانیان بوده، هست و خواهد بود. سانحه ای که چه به لحاظ زمان وقوع آن، چه به لحاظ نحوه وقوع آن و چه به لحاظ کیفیت مسافران آن قلب تمام ما ایرانیان را مملو از درد و رنجی عمیق کرد. خبرگزاری ها و سایت های متعددی در حال حاضر سعی می کنند ابعاد مختلفی از این حادثه را مورد بررسی و تحلیل قرار دهند. ما نیز در سایت «دیمکتب» که وب سایتی علمی و پژوهشی می باشد تصمیم گرفتیم تحلیلی هر چند مختصر در خصوص نه این حادثه، بلکه در خصوص حوادث و سوانح هوایی از منظر آمار و ارقام ارائه نماییم.

تعداد تلفات سوانح هوایی

اگر بخواهیم آماری کلی از تعداد حوادث و سوانح هوایی ارائه نماییم می توان گفت از سال ۱۹۲۳ تا تاریخ ۱۵ ژانویه ۲۰۲۰، حدود ۵۵۰ سانحه هوایی با تلفات ۵۰ نفر به بالا اتفاق افتاده است که جمعاً حدود ۵۸ هزار نفر در جریان این حوادث کشته شده اند[۱]. البته این کشته شدگان ضرورتاً مسافرین و خدمه پرواز نبوده بلکه از این تعداد چیزی بیش از چهار هزار نفر بر اثر اصابت هواپیما با زمین جان خود را از دست داده اند. این بدان معناست که به صورت میانگین در هر سانحه هوایی حدود ۱۰۰ نفر جان خود را از دست داده اند. بیشترین تعداد تلفات حدود هزار و هفتصد نفر بوده است. البته اگر از تلفات زمینی سوانح هوایی چشم پوشی کنیم حادثه ای که در سال ۱۹۷۷ بروز نمود با ۵۸۳ کشته مرگبار ترین سانحه هوایی بوده است. لازم به ذکر است آمارهای ارائه شده شامل سوانحی که بواسطه حملات تروریستی و یا هواپیماربایی بوجود آمده اند نیز می شود.

هواپیماهای پرسانحه

اما اگر بخواهیم بر اساس نوع هواپیماهای سانحه دیده آمارهایی را ارائه نماییم، هواپیماهای ساخت شرکت Boeing با ۱۴۲ حادثه از بین قریب ۵۵۰ حادثه، پر حادثه ترین هواپیماهای جهان می باشند و بعد از آن هواپیماهای ساخت شرکت McDonnell Douglas می باشد که حدود ۱۰۸ حادثه را رقم زده است. این شرکت در سال ۱۹۹۷ در شرکت Boeing ادغام شده است[۲] ولی همچنان با همین نام مشغول فعالیت است. البته با توجه به اینکه در حال حاضر چیزی بیش از ۱۰ هزار هواپیمای تجاری و مسافری ساخت شرکت Boeing در سرویس می باشند، شاید این حجم از حوادث طبیعی به نظر برسد اما وقتی که تعداد سوانحی که برای هواپیماهای ساخت Airbus را که تا اکتبر۲۰۱۶ بیش از ۱۲ میلیارد مسافر را با ۱۱۰ میلیون پرواز جابجا نموده اند، مورد مقایسه قرار دهیم (۲۵ حادثه از ۵۵۰ حادثه) مشخص می شود که حقیقتاً هواپیماهای ساخت شرکت Boeing بسیار پر سانحه تر بوده اند. تعداد کشته شدگان ۱۴۲ حادثه Boeing حدود ۲۰ هزار و ۴۰۰ نفر در ۱۴۲ حادثه بوده و تعداد کشته شدگان Airbus، حدود چهار هزار نفر در ۲۵ حادثه بوده است.

شایان ذکر است هواپیماهای روسی شامل Tupolev و Antonov به ترتیب ۵۸ و ۳۵ حادثه را رقم زده اند که این حوادث به ترتیب ۵,۱۳۶  و ۲,۵۰۵ تلفات انسانی داشته است.

در کل آیا پرواز با هواپیما امن است؟

مطابق با آمارهای ارائه شده توسط سایت [۳]statista، تعداد پروازهای انجام شده در خلال سال های ۲۰۰۴ تا ۲۰۲۰ به شرح شکل زیر بوده است.

همانگونه که مشاهده می شود، برای مثال در سال ۲۰۱۸ بیش از ۳۸ میلیون پرواز توسط خطوط هوایی انجام شده است که عدد بسیار قابل توجهی می باشد که مشخصاً تعداد ۵۵۰ پروازی که از سال ۱۹۲۳ تا کنون دچار حادثه شده اند در مقایسه با آن بسیار ناچیز است. صرفا برای برای ایجاد یک احساس مقایسه ای فرض کنید این تعداد حادثه از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۳ اتفاق افتاده باشد. در این بازه زمانی ده ساله ۲۴۳٫۲ میلیون پرواز انجام شده است. یعنی احتمال سانحه برای یک هواپیما در طول ده سال حدود ۰٫۰۰۰۲۳% می باشد. که این عملاً یعنی هیچ!

از منظر دیگری نیز اگر به موضوع نگاه کنیم، مطابق با آمارهای ارائه شده توسط بانک جهانی[۴] در سال ۲۰۱۸ حدود ۴٫۲۳ میلیارد نفر با استفاده از خطوط هواپیمایی اقدام به سفر می نماند که مشخصاً تعداد ۵۸ هزار تلفاتی که از سال ۱۹۲۳ تا کنون بواسطه سوانح هوایی بروز نموده است در مقایسه با آن عدد ناچیزی است.

برای ایجاد یک احساس مقایسه ای فرض کنید این تعداد تلفات از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۳ اتفاق افتاده باشد. در این بازه زمانی ده ساله حدود ۲۴ میلیارد مسافر با استفاده از خطوط هوایی جابه جا شده اند. یعنی احتمال سانحه برای یک فرد در طول ده سال حدود ۰٫۰۰۰۲۴% می باشد. که این عملاً یعنی هیچ! اما مهمترین و بدترین جمله ای که در اینجا می توان گفت آن است که:

«در پرواز هوایی احتمال بروز حادثه بسیار نزدیک به صفر است اما اگر حادثه ای بروز کند، به احتمال بسیار قوی خواهیم مرد!»

پاورقی

• [۱] https://en.m.wikipedia.org/wiki/List_of_aircraft_accidents_and_incidents_resulting_in_at_least_50_fatalities
• [۲] https://en.wikipedia.org/wiki/McDonnell_Douglas
• [۳] https://www.statista.com/statistics/564769/airline-industry-number-of-flights/
• [۴] https://data.worldbank.org/indicator/IS.AIR.PSGR